Από το νήπιο που μουτζουρώνει τα πάντα με χρωματιστούς μαρκαδόρους, ως τον έφηβο που
εκτονώνει τις καλλιτεχνικές του ανησυχίες στο θρανίο και στα περιθώρια του βιβλίου του, τα παιδιά φαίνεται να έχουν μια έμφυτη τάση να ζωγραφίζουν.
Η παιδική ζωγραφιά έγινε αντικείμενο μελέτης των ψυχολόγων και μέχρι σήμερα συναρπάζει και εκπλήσσει με τον τρόπο που λειτουργεί, επιτρέποντας στους ενήλικες να αποκωδικοποιούν τα μυστικά της. Λέγεται πως ούτε οι καλλιτέχνες δεν μπορούν να ζωγραφίσουν με τρόπο που να προσεγγίζει την παιδική ζωγραφιά. Είναι λες και αποτελεί τη μυστική γλώσσα των παιδιών, ένα συμβολισμό της συλλογικής τους συνείδησης, ο οποίος αφήνει ένα μικρό πορτάκι για τους ενήλικες που ενδιαφέρονται να το ανοίξουν.
Το διάσημο «draw a person test», αλλιώς γνωστό ως «test Goodenough», βασίζεται στη ζωγραφιά του ανθρώπου και απευθύνεται σε παιδιά έως 12 ετών. Οι οδηγίες είναι απλές: ζητάς από το παιδί να σου ζωγραφίσει έναν άνθρωπο, όσο καλύτερα μπορεί, χωρίς να του βάζεις χρονικό όριο. Η δομημένη κλίμακα του τεστ, βαθμολογεί την ύπαρξη στοιχείων και λεπτομερειών στη ζωγραφιά του παιδιού, τα οποία στο τέλος αθροίζονται σε έναν αριθμό που αντιστοιχεί στη νοητική του ηλικία του και υποδεικνύει τη διαφορά της με τη βιολογική του ηλικία. Η Goodenough (1926) δημιούργησε το τεστ με βάση την υπόθεση ότι κάποιες πτυχές του σχεδίου σχετίζονται με τη νοητική ηλικία και άρα συμβάλλουν στην αξιολόγηση της νοημοσύνης.
Αλλά δεν είναι μονάχα η νοημοσύνη που αξιολογείται μέσω της ζωγραφιάς. Η ζωγραφική αναγνωρίζεται ως τρόπος έκφρασης των παιδιών και έχει συνδεθεί με την αποτύπωση της προσωπικότητας και των συναισθημάτων τους. Οι ζωγραφιές τους καθρεπτίζουν τον εσωτερικό τους κόσμο και απεικονίζουν στοιχεία που αφορούν στην ψυχολογική τους κατάσταση. Η άποψη αυτή αποτελεί τη βάση ερμηνείας των προβολικών τεστ τα οποία περιλαμβάνουν και τις παιδικές ζωγραφιές. Αντανακλούν στοιχεία της προσωπικότητας, σκέψεις, αντιλήψεις και συναισθήματα τα οποία δεν εκφράζονται με τρόπο λεκτικό από τα παιδιά. Το «τεστ οικογενειακών σχέσεων» βασίζεται και αυτό στη ζωγραφιά.
Όταν ένα παιδί ζωγραφίζει την οικογένειά του, είναι σα να μας αποκαλύπτει τα μυστικά της. Μόλις ξεκινάει, ήδη αρχίζουμε και μπαίνουμε στην ψυχολογία του, παίρνοντας στοιχεία από το πως κρατάει το μολύβι, πόσο πιέζει το χαρτί, πόσο χρησιμοποιεί τη γόμα, σε ποιο μέρος της σελίδας επιλέγει να ζωγραφίσει. Το μέγεθος του σχεδίου, η σκίαση και η διαταραχή της συμμετρίας επίσης αξιολογούνται. Οι οικογενειακές σχέσεις έπειτα, δεν αργούν να έρθουν στην επιφάνεια. Έχει σημασία ποιο πρόσωπο επιλέγει το παιδί να ζωγραφίσει πρώτο, γιατί είναι αυτό με το οποίο ταυτίζεται. Το παιδί «τιμωρεί» τα πρόσωπα που δεν αποδέχεται, είτε παραλείποντάς τα εντελώς, είτε απεικονίζοντάς τα με μικρότερες διαστάσεις ή σε μεγαλύτερη απόσταση από τα υπόλοιπα. Ο τρόπος που τοποθετεί τα χέρια τους, οι λεπτομέρειες στα ρούχα τους, η παράλειψη ή η πρόσθεση στοιχείων, η προσθήκη ζώων που δεν υπάρχουν στο σπίτι, οι λεπτομέρειες του προσώπου, οι διαστάσεις των μελών, όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά στοιχεία για την ερμηνεία της ζωγραφιάς.
Η εικόνα έρχεται να συμπληρώσει, λοιπόν, τα κενά που αφήνει ο λόγος. Ένα παιδί εκφράζει πολύ μικρό μέρος των συναισθημάτων του λεκτικά. Αυτό συμβαίνει γιατί δεν έχει ακόμα αναπτυγμένη συναισθηματική νοημοσύνη, ώστε να τα αναγνωρίζει, γιατί δεν έχει αρκετά πλούσιο λεξιλόγιο ώστε να τα εκφράσει περιφραστικά ή μεταφορικά και γιατί οι δεξιότητες επικοινωνίας του είναι ακόμα ακατέργαστες. Μας αφήνει όμως μέσα από τις ζωγραφιές του, ένα μικρό άνοιγμα στον ψυχικό του κόσμο.
«Μου πήρε τέσσερα χρόνια για να μάθω να ζωγραφίζω σαν τον Ραφαήλ,
αλλά μια ζωή για να μάθω να ζωγραφίζω σαν ένα παιδί»
Πάμπλο Πικάσο
Σχόλια